घर बनाउनु अघि वास्तु हेराउनु पर्छ भन्ने गरिन्छ । आजको यस आधुनिक युग सँग सँगै आधुनिक घर निर्माण गर्ने होडबाजी चलेको विद्यमान परिस्थितिमा हामीलाई वास्तु भन्नासाथ आडम्बर हो यो देखाउने पना हो जस्तो पनि लाग्न सक्छ । तर त्यसो पक्कै होइन, वास्तुले हाम्रो घरमा निकै ठुलो असर पुर्याइरहेको हुन्छ । वास्तु अनुरूप निर्माण गरिएका घरले धेरै नै महत्त्व राख्दछ । वास्तु शास्त्रले परिवारको स्वास्थ्य, शिक्षा, खुसी, उन्नति, प्रगति, पेसा र व्यवसायमा प्रत्यक्ष महत्त्व राख्दछ । वास्तुलाई हामी परम्पराको रूपमा मात्र लिइरहेको हुन्छौ तर यसलाई हेक्का भने राखेका हुँदैनाैं । तसर्थ आजको यस लेखमा हामी तपाइले बनाउँदै गरेको घरमा के कसरी वस्तु शास्त्रको नियम अनुसार घर निर्माण गर्ने आदि प्रश्नको जवाफ खोज्ने प्रयास गर्दैछाैं ।
वास्तु आफैमा एक विज्ञान पनि हो । वास्तु अनुसार घर निर्माण गर्दा त्यो घरबाट सकारात्मक प्रतिफल प्राप्त गर्न सकिन्छ । वास्तु शास्त्रले घर निर्माण गर्दा यसका केही नियम वा मापदण्डहरू निर्देश गर्छ त्यस्तै गरी आधुनिक विज्ञानले निर्देश गरेको हुन्छ ।अर्थात् घर कुन दिसामा फर्केको? कति झ्याल ढोका भएको ? कस्तो आकार प्रकारको बनाउने भन्ने कुराले घरको गुणस्तर र टिकाउलाई बुझाउँदछ भने उक्त कुराहरू कुन कुन दिसामा राख्ने भन्ने कुरा वास्तु शास्त्रलाइ बुझाउँदछ ।
घर बनाउनु अघि माटो पनि हेर्ने गरिन्छ । माटो हेर्नुको अर्थ त्यसको धरातक कति बलियो छ भन्ने हो वैज्ञानिक रूपमा साथै कुन दिशामा फर्किएको घर राम्रो भन्ने वास्तु विज्ञानमा स्पष्ट हुन्छ । यसले आफूले निर्माण गर्ने घर आपसमा बहकिने हावा, घामको प्रकाश आदिलाई मध्यनजर हुन्छ त्यसैले वास्तु विज्ञानलाई उपेक्षा होइन बरु यसको बारेमा बुझ्ने प्रयास गर्नु पर्दछ । घर, पसल वा प्लट खरिद गर्नु अघि त्यसको बनावट, वातावरण, धरातल मूलभूत ढाँचाको समीक्षा पनि हेर्नु पर्ने हुन्छ । जग्गाको छनोट गर्न त्यति सजिलो छैन जति हामी ठान्ने गर्दछौँ । तर घर निर्माण गर्दा वास्तुले निर्धारण गरेका १२ वटा नियमले तपाइले याद गर्नुपर्ने हुन्छ ।
वास्तु शास्त्रको घर निर्माण गर्दा जान्नै पर्ने १२ तत्थ्यहरू
१. घरमा पर्याप्त प्रकाशको व्यवस्था हुनुपर्दछ । अर्थात् तपाइका घरका सबै कोठाहरूमा कतै न कतै वाट प्रकाश छिर्नुपर्ने हुन्छ । ताजा हावाको अोहोर दोहोर पनि हुनु पर्दछ ।यस्तो घरमा सबै परिवार खुसी रहन्छन् ।
२. वास्तु अनुसार शयन कक्ष अथवा वेडरूम यस्तो हुनुपर्छ कि सुतेको समय खुट्टा उत्तर दिसा र टाउको दक्षिण दिसामा होस् । कुनै पनि कोठामा सुतेको समयमा व्यक्तिको खुट्टा ढोका तर्फ हुनु हुँदैन ।
३. वास्तु अनुसार शौचालय अथवा बाथरुम पश्चिम दक्षिण दिसामा राख्नु भयो भने उचित हुने गर्दछ ।
४. वास्तु अनुसार तपाइको किचन वा भान्सा घर आग्नेय कोण अर्थात् पूर्व र दक्षिण बिचको कोणलाई जनाउँदछ । खाना खाएको समयमा पूर्व वा उत्तर तर्फ फर्किएको भए झनै राम्रो हुन्छ । तसर्थ तपाइ खाना खाने समयमा तपाइको डाइनिङ टेबलमा बसी खाना खाँदा उत्तर तर्फ बसी खाना खाँदा तपाइमा सकारात्मक ऊर्जा सञ्चार गर्ने गर्दछ ।
५. जुन ठाउँमा घर बनाउँदै हुनुहुन्छ त्यसको वर पर ग्यारेज, वर्कसप, फलाम सम्बन्धी काम टुक्रा टुक्री हुने अर्थात् ढल निकासको एरिया छ भने उक्त स्थानलाई वास्तुले घर निर्माणका लागि उपयुक्त स्थान मान्दैन ।
६. तपाइ धेरै गहिरो ठाउँमा घर बनाउँदै हुनुहुन्छ भने त्यस्तो ठाउँ घर निर्माणका लागि उपयुक्त हुँदैन । हावा, पानी, प्रकाश, चौडा गल्ली भएको स्थान बसोबासका लागि वास्तु र विज्ञान दुवैले उपयुक्त हुन्छ ।
७. कहिले पनि त्रिभुज आकारको जग्गा खरिद नगर्नु उपयुक्त हुन्छ । अर्थात् ३ कोण भएको घर बनाउन उपयुक्त हुँदैन । वास्तुका लागि उपयुक्त जग्गा वर्गाकारको हुनुपर्दछ । यसको अर्थ वर्गाकार घरमा सम्पूर्ण कुराहरू मिलाएर बनाउन सकिन्छ । वास्तु अनुसारको घर बनाउँदा पनि सबै कोणहरूमा आफ्नो आफ्नो स्थानमा बस्ने वास्तुले गर्दा तपाइको घर वर्गाकार जग्गामा उचित हुन्छ ।
८. बस्तु अनुसार भान्सा बगैँचा मुख्य ढोका अगाडि बनाउनु उपयुक्त मानिँदैन । यदि घर देखि छुट्टै स्थानमा भान्सा घर बनाउँदै हुनुहुन्छ भने त्यस्तो ठाउँको अगाडी बगैँचा वा मूल ढोकाको अगाडी पनि बगैँचा नबनाउनुहोला ।
९. तपाइको मूल ढोकाको सामुन्ने पर्खाल पनि हुनु हुँदैन । कुनै अग्लो पर्खालले तपाइको मूल डोकालाई छेकेको छ भने वास्तुको दृष्टिले उक्त स्थान योग्य मानिँदैन ।
१०. सार्वजनिक टङ्कीको छाया पर्ने स्थानमा घर बनाउनु पनि वास्तु अनुसार उपयुक्त मानिँदैन । अर्थात् तपाइको घरमा कुनै अग्लो बस्तुको छाया बनेको छ भने पनि त्यस्तो ठाउँमा पनि घर बनाउनु उपयुक्त मानिँदैन ।
११. वास्तु अनुसार दुई वटा ठुला घरहरूको बिचमा पनि घर बनाउनु हुँदैन । सहरी क्षेत्रमा यस्तो समस्या हुने भएता पनि यो कुर्लाइ मध्यनजर गरी घर निर्माण गर्नुहोला ।
१२. यदि कुनै गल्ली वा आवास को अन्तिममा रहेको घर किन्नुहुन्छ वा निर्माण गर्नुहुन्छ भने उक्त स्थानलाई वास्तुका दृष्टिले उपयुक्त मानिँदैन । साथै सडकको किनारमा बनेको घर पनि शुभ मानिँदैन । वास्तु र विज्ञान दुवै हिसाबले कुनै पनि प्लटको अन्तिम स्थानको घर वा घडेरी उपयुक्त मानिँदैन ।
जीवनमा प्राय व्यक्तिले एक पटक बनाउने घर गाउँपालिका वा नगरपालिकाले तोकेको नियमलाई मानेर नै घर बनाउनुपर्ने हुन्छ । घर बनाउँदा घरमा नभै नहुने झ्याल, ढोका, किचन, ट्वाइलेट, बाथरुम, टङ्की, गेट, पार्किङ, बेडरूम, बैठक आदि कुराहरू बनाउनु पर्ने नै हुन्छ । यदि यी कुराहरूको निर्माण गर्दा वास्तुको नियमलाई पनि मध्यनजर गर्दा तपाइको घरको कति पनि लगत मूल्य बढ्दैन बरु वास्तु अनुरूप घर निर्माण भएमा घर परिवारमा सुख, शान्ति, स्वास्थ्य, उन्नति र प्रगतिको अवसर प्राप्त हुन सक्दछ ।